Svađa političara, ne i građana: Zašto su protjerivanja i zadržavanja postala kontinuitet odnosa Srbije i Crne Gore

 Nikola Mirković (CGO) kaže da nadležni u Srbiji ignorišu zahtjeve za izručenja crnogorskih nadležnih organa kad im to odgovara, ali se nađu “ažurni” kad dobiju politički nalog

Analitičar iz Beograda Cvijetin Milivojević podsjeća da je odnos Vučića i Đukanovića bio “praktično na nivou prijateljstva”...

Protjerivanja, zadržavanja na granici, zabrana ulaska - ne predstavljaju odnose država i građana, već političara i elita na vlasti u Beogradu i Podgorici.

Tako sagovornici “Vijesti” ocjenjuje nedavni slučaj protjerivanja poslanika Demokratske partije socijalista (DPS) Ivana Vukovića iz Srbije, ali i slične pojave koje su se dešavale u posljednjih nekoliko godina sa obje strane granice.

Parlamentarac najjače opozicione partije priveden je u Beogradu 15. marta, na dan velikog protesta u tom gradu. Njemu je na godinu dana zabranjen ulazak u Srbiju zbog “bezbjednosne prijetnje”. Dan ranije, Vuković je na društvenim mrežama objavio snimak sa dočeka studenata koji su pješke dolazili u glavni grad susjedne zemlje da bi učestvovali u protestu.

Slična praksa dešavala se godinama - na granici su zadržavani crnogorski političari, a nekadašnja ministarka evropskih poslova Jovana Marović je protjerana iz Srbije.

Sa druge strane, u finalnim danima vlasti DPS-a 2020. godine, u Crnu Goru je bio zabranjen ulazak muzičarima, akademicima, a ambasador Srbije je bio proglašen personom non grata.

Upitan da prokomentariše zašto su ovakve prakse postale kontinuitet odnosa država u posljednjih nekoliko godina, politički analitičar iz Beograda Cvijetin Milivojević za “Vijesti” ocjenjuje da se ipak radi o odnosima političkih elita.

“Ja ipak ne bih nazvao to kontinuitetom odnosa dvije države, već odnosom političkih elita na vlasti - kako bivše političke elite u Crnoj Gori, tako i sadašnje sa istom političkom elitom u Srbiji”.

Slične poglede ima i saradnik na projektima u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Nikola Mirković koji ističe da su odnosi građana mnogo bolji nego među političarima.

“Potezi poput ciljanih zadržavanja na graničnim prelazima samo zbog nečijih političkih stavova su ružne i nepotrebne političke poruke”.

Ipak, Mirković pravi razliku između tih događaja i proglašavanja ambasadora za persone non grata.

“Kad je riječ o proglašavanju ambasadora za persone non grata, ali i nekim drugim dešavanjima, važno je ne generalizovati stvari i praviti razliku u razlozima tih odluka. Mora se istaći da mnogi u Srbiji, posebno u vlastima, ne gledaju na Crnu Goru kao na nezavisnu i suverenu državu, da pokušavaju ili da vrše uticaj na unutrašnja dešavanja u Crnoj Gori ili narušavaju diplomatsku praksu, neprimjereno se izjašnjavajući po pitanju crnogorskog identiteta”, smatra on i dodaje da se nije desilo da neki crnogorski funkcioner negira ili dovodi u pitanje srpski nacionalni identitet, ili na pogrdan način govori o njemu, kao što je to bio slučaj sa pojedinim zvaničnicima Srbije.

Milivojević podsjeća da je odnos aktuelnog predsjednika Srbije Aleksandra Vučića i nekadašnjeg prvog čovjeka Crne Gore Mila Đukanovića bio “praktično na nivou prijateljstva”, ali da su se vremenom ti odnosi mijenjali.

Kako dodaje, prvi čovjek Srbije će Vukovićevo prisustvo u Beogradu koristiti do 28. marta, kada priprema kontra-mitinge, kao “dokaz da se protiv njega vodi tzv. obojena revolucija”.

“On na neki način sugeriše da iza toga stoje neki centri moći u najvažnijim zapadnim predstavnicima, ne smije da kaže da je to Vašington, da je to Njemačka ili bilo koja druga sila i tako dalje. Ne smije, jer zavisi od njihove podrške, a onda je za to najlakše da kaže da iza toga stoje hrvatske ustaše, crnogorski neprijatelji ili iz nekih drugih zemalja koje su bliske, a nisu toliko moćne, niti uticajne”.

Mirković: Srbija zaslužnija za loše odnose

Mirković napominje da su građani “po mnogim linijama upućeni jedni na druge”, ali da je Srbija je najviše uticala da priroda tog odnosa najčešće bude negativna.

“Ne zaboravimo da su dvije zemlje kroz istoriju bile dio više zajedničkih država na ovom prostoru, i da su odnosi građana i građanki povezani i porodičnim, poslovnim i drugim vezama. Takođe, povezanost na nivou infrastrukture, ekonomije, turizma, zdravstva, obrazovanja je visoka, pa je po prirodi stvari u interesu obje države da ti odnosi budu što bolji”.

Ipak, kako dodaje, da bi se odnosi poboljšali, potrebno je raditi na komunikaciji.

“Neophodno je da na nivou obje države ne postoji osporavanje toga da se radi o dvije nezavisne države, kao i da postoji odnos ravnopravnosti, pristojnosti i uvažavanja u komunikaciji, čak i kad postoje neslaganja. To za sada izostaje, a opet moram naglasiti da mnogo više nedostaje toga kad je riječ o zvaničnoj srpskoj strani”.

Milivojević: Ne postoji razlog da ne budu na istoj strani

Sagovornik lista iz Beograda ističe da je zapravo jedina razlika između dvije države ta što je Crna Gora član NATO alijanse, a Srbija to ne želi, ali da “ne vidi ni je dan valjan razlog da, ako ne uvijek, u najvećem dijelu budu na istoj strani u međunarodnim odnosima”.

“Ono pitanje koje je na neki način počelo da kvari odnose Srbije i Crne Gore je priznanje Kosova od strane Crne Gore prije 17 godina, ali je na neki način ostavljeno po strani. Ni jedna, ni druga strana, barem dobronamjerni ljudi, to nisu otvarali u posljednje vrijeme”, smatra Milivojević.

Vučić podsjeća na Mila iz finalnih dana vladavine

Milivojević ističe da potezi vlasti u Srbiji podsjećaju na ponašanje aktera iz DPS-a u finalnim danima svoje vladavine.

“Vučić u ovom trenutku liči na jednog nesigurnog vladaoca, kao što je to izgledao Đukanović u posljednjoj fazi svoje vladavine, kada je postao onih masovnih protesta koji su tamo bili oličeni u litijama i sličnim okupljanjima. Imate ovu situaciju u kojoj mu nije dovoljna i podrška njegove partije, nego je pokušao da pravi jednu vrstu ultra-podrške. On to zove nekom sektom, lojalistima i tako dalje. On ne vjeruje ni članovima i funkcionerima sopstvene partije”.

Milivojević pravi paralelu sa zabranom ulaska u Crnu Goru muzičaru Vladu Georgievu i pjesniku Matiji Bećkoviću koji su mjestom rođenja, odnosno porijeklom, vezani za nju, ali i napominje da je vlast u Srbiji isto uradila piscu i glumcu Feđi Štukanu.

On dodaje da nijedan politički akter u Srbiji nema negativan stav prema Crnoj Gori, iako neki od njih favorizuju određenu stranku ili lidera.

Marović na sigurnom

Mirković ističe da svaki političar ima pravo da se nađe gdje misli da mu je mjesto, a da sud o tome da li je to primjereno treba da daju njegovi glasači.

“Nikakva prijetnja po bezbijednost Srbije nije bio poslanik Ivan Vuković koji se kao očevidac protesta u Beogradu preko socijalnih mreža o tome i odredio, i to na način koji je mogao da uradi i bilo koji univerzitetski profesor, što je, takođe, njegov profesionalni poziv. I nije ovo prvi primjer, svojevremeno se nešto slično desilo i Jovani Marović, kada već nije bila na zvaničnoj poziciji ministarke evropskih poslova”.

Osvrćući se na slučaj nekadašnjeg predsjednika Srbije i Crne Gore Svetozara Marovića, koji se nalazi u Beogradu, a u Crnoj Gori je za njim raspisana potjernica, ali i na pripadnike kriminalnih klanova koji funkcionišu u obje države, Mirković kaže da nadležni organi u Srbiji ignorišu zahtjeve za izručenjima crnogorskih nadležnih organa kad im to odgovara, ali se nađu “ažurni” kad dobiju politički nalog.

“Angažovanje tajne službe za privođenje poslanika iz susjedne države zbog objave na društvenoj mreži je dio dramaturgije koja je potrebna agendi i medijima Aleksandra Vučića u pokušaju da prikaže da su studentski protesti u Srbiji sve samo ne nezadovoljstvo njegovim režimom”, smatra on i dodaje da “dolazimo do toga da je za Vučića i njegove lojaliste sasvim u redu kada neki političar iz Crne Gore dođe u Beograd i podržava njegovu partiju, ali da im je nepodnošljiva podrška onima koji su protiv njegovog režima”.

Milivojević ističe da, možda, prisustvo nije etično, ali da protesti koji se održavaju u Srbiji nisu politički, već studentsko-građanski.

Kako dodaje, vlast u Srbiji kao da smatra da ima nedovoljno podrške u svom biračkom tijelu, pa pokušavaju da podstiču netrpeljivost prema određenim političarima i vlastima u regionu.

“Filozofija Vučićeve vlasti je da gradi kult ličnosti u kom se on poistovjećuje sa državom i onda njegova propaganda širi strah da onaj ko želi da sruši njega, želi da sruši i Srbiju i Srbe kao narod”.

Milivojević podsjeća da je na protestima u Beogradu sigurno bilo ljudi iz mnogih djelova svijeta koji nisu došli ciljano zbog njih, ali su se zatekli tu.

Osvrćući se na zajednički problem kriminalnih klanova, on ističe da vlasti u susjednoj državi nisu radili previše da bi zajedničkom saradnjom stali na put toj pojavi.

“U ovim sukobima raznih klanova koji su uglavnom nastajali u Crnoj Gori, pa su izvezeni u Srbiju gdje su oplodili svoj kapital. Neki od tih klanova su bili bliski Vučićevoj vlasti. Mnogi od njih imaju razvijen biznis i videli ste da to ne smeta nešto puno vlastima u Srbiji. Ne čine nešto puno da zaustave to nekom zajedničkom saradnjom sa Crnom Gorom”.

Vlast SNS-a ne želi da se mijenja

Milivojević smatra da je, za poboljšanje odnosa, potrebna vlast koja će odgovorno postupati prema poziciji države i srpskog naroda u regionu, jer je Srbija svojim Ustavom definisala da mora da brine i o Srbima van sopstvenih granica.

“Potrebno je da se pojavi neka reprezentacija Srbije, a to očigledno nije ova vlast. Ona je svoje šanse propustila za ovih 13 godina... Da bi došlo do toga mora se promijeniti mentalni sklop ljudi koji čine vlast, jer su to ljudi koji su bili na pozicijama i 90-ih godina. U Crnoj Gori je došlo do te promjene prije četiri i po godine. Na neki način se stvar može potpuno resetovati i krenuti sa nulte faze”.

Ipak, dodaje da aktuelna vlast u Srbiji ne želi da se mijenja, te da nije shvatila poruke građana sa protesta.

Pad Vučića unaprijedio bi odnose

Oba sagovornika saglasna su u mišljenju da bi eventualna smjena vlasti u Srbiji dala mogućnost unaprjeđenja odnosa te države sa Crnom Gorom.

Mirković smatra da mnogo toga zavisi od toga ko bi zamijenio Vučića.

“S obzirom na uticaj koji trenutna vlast u Srbiji vrši u Crnoj Gori, promjena te vlasti svakako da bi dala daha za obnovu kvalitetnih diplomatskih odnosa i pružila šansu za bolju atmosferu između dvije zemlje. Naravno, to bi zavisilo i od prirode novih vlasti u Srbiji, s obzirom na to da većina političkih aktera u Srbiji ima više ili manje slične stavove prema Crnoj Gori”.

Ipak, kako dodaje, pad vlasti u Srbiji zasigurno bi uticao i na konstalaciju snaga u vlasti u Crnoj Gori, kao i na njene konstituente koji su bliski Vučićevoj politici.

Milivojević, sa druge strane, ističe da ni u jednoj stranci u susjednoj državi ne postoji odijum prema Crnoj Gori, pa da usljed toga ne bi bilo problema za unapređenje odnosa, ali i da pretpostavlja da bi i crnogorska strana bila zainteresovana za novu komunikaciju.

“Pogotovo u situaciji kad obje države dijele isto stremljenje - taj put ka EU je nešto što nas spaja”, objašnjava on i dodaje da “niko u Srbiji ne spori državnost Crne Gore”.

Sagovornik lista iz Beograda napominje da je crnogorsko priznanje Kosova problem u odnosima, ali da isti ne bi trebalo gurati pod tepih niti rješavati za jedan dan, već da ga je potrebno “otvoriti i čuti argumente obje strane”. (www.vijesti.me, Vijesti, PG, Aljoša Turović, 23.3.2025)