Da li su političke krize nedavno otvorene u Bosni i Hercegovini i Crnoj
Gori te ona koja traje na Kosovu na neki način povezane. - Zemlje u kojima se
dešavaju krize sada liče na zonu predratnog konflikta, smatraju politički
analitičari
Da su trenutne političke krize na Balkanu, nedavno otvorene u Bosni i
Hercegovini i Crnoj Gori te ona duža na Kosovu, na neki način povezane i da
neko stoji iza njih moglo se čuti u javnosti odkako je počela blokada državnih
institucija u Bosni i Hercegovini. Ovo je izjavio i akter te krize, član
Predsjedništva Bosne i Hercegovine Milorad Dodik, koji je nedavno poručio da
samo "naivni mogu da pomisle da su slučajno u isto vrijeme otvorene krize
u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i na Kosovu". Prema Dodiku, iza svega
stoji međunarodna zajednica, koja pokušava "da razdvoji i degradira srpski
narod".
Sagovornici Al Jazeere tvrde da se uzroci pojava političkih kriza
ogledaju u nedjelovanju Evropske unije i širenju ruskog utjecaja te zbog
nacionalističkih ideja koje nisu prestale postojati.
"Krize u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Kosovu, iako imaju
potupno različite povode, čini mi se da imaju neke zajedničke uzroke. Jedan je
odsustvo ozbiljne, zamišljene strategije Evropske unije, koja je dopustila da
se u regionu Zapadnog Balkana povampire uticaji Rusije preko glavnog izvršioca,
a to je preko Srbije. Evidentni su uticaji rusko-srpske politike i u Bosni i
Hercegovini kroz aktivnosti Dodika, i u Crnoj Gori, kroz aktivnosti Srpske
pravoslavne crkve, i na Kosovu, kroz odsustvo osjećaja za relanost i pregovore
sa Kosovom", mišljenja je Draško Đuranović, politički analitičar iz
Podgorice.
'Politika zaacrtana u memorandumu SANU'
Smatra da postoje i neki interni razlozi. Što se tiče Crne Gore, dodaje,
SPC i litije, koje su možda najveće okupljanje naroda u posljednjih 20 godina,
vrše veliki politički pritisak na crnogorsku vlasti te je za Đuranovića teško
povjerovati da se radi o "odbrani, kako se navodi, svetinja na teritoriji
Crne Gore".
"Naprotiv, po Zakonu o slobodu vjeroispovijesti, Crna Gora upravo
uvodi red u odnose između države i vjerske zajednice i jedina vjerska zajednica
koja je protiv Zakona je upravo SPC. Ona se sada predstavlja kao posljednji i
najjači bastion velikosrpske ideje, koja egzistira na Balkanu još od vremena
'Načertanija', odnosno ideje u kojoj gubitak Kosova može da se nadoknadi,
uslovno rečeno, teritorijalnim dobitkom [entiteta] Republike Srpske u Bosni i
Hercegovini i izlaskom na more preko Crne Gore, naravno, u političkom smislu.
To su neki ostaci one iste politike zacrtane u memorandumu SANU-a [Srpska
akademija nauka i umetnosti], koju sada, makar direktno, više ne sprovodi
zvanični Beograd, iako to vrlo jasno podržava,
nego u Crnoj Gori konkretno sprovodi SPC."
S druge strane,
Cvijetin Milivojević, politički analitičar iz Beograda, ima suprotno mišljenje.
On smatra da je u Crnoj Gori više riječ o građanskom, a ne političkom pokretu,
koji ima vjerski povod, te dodaje da ostale vjerske zajednice podržavaju ovaj
stav SPC-a da se ne može nacionalizirati imovina koja ima titulara. Ne vidi da
su krize u regiji povezane, a smatra da su priče da iza njih stoje zvanični
Beograd, Moskva, Brisel ili Washington
više liče na teorije zavjere.
Također, ističe da
je Crna Gora poseban slučaj. Srbija je, kaže Milivojević, bila među prvima koja
je priznala njenu nezavisnost, ali nije sporno da u dijelu političke elite u
Beogradu postoji nipodaštavanje crnogorske nacije.
"Ali, nije
sporno ni nešto drugo, da kod samih Crnogoraca postoji dvojba identiteta; 30
posto pravoslavaca u Crnoj Gori izjašnjavaju se kao Srbi, a 65 do 70 posto kao
Crnogorci. Što se tiče litija, tamo se, na svu sreću, još uvek nisu uključili
politički mešetari i ja sam potpuno siguran da, kada bi se uključili politički
predstavnici srpskih stranaka iz Crne Gore, da bi ti protesti vrlo brzo pukli.
Dok god se ovde bavi temom imovine i ona se ne politizuje, ovi protesti imaju
građanski prizvuk i oni ne bi smeli u normalnoj zemlji da škode vlasti. Šta je
način da se ugase protesti? Oni ne traže smenu [predsjednika Crne Gore Mila]
Đukanovića ili Vlade, traže da se ili ne primenjuje ili ukine zakon o
imovini."
'Rusija više utiče
na Dodika od Vučića'
S druge strane,
Milivojević smatra da postoji "toplo-hladno igra" koju predsjednik
Srbije Aleksandar Vučić igra u Bosni i Hercegovini, budući da, kaže, ima
opsesiju da on treba biti garant stabilnosti i neka vrsta regionalnog lidera
zemalja koje nisu ušle u Evropsku uniju.
"On, u zvaničnoj
i nezvaničnoj komunikaciji sa predstavnicima RS-a, a pogotovo sa Dodikom,
zapravo, igra ulogu 'dobrog momka'. Ako Dodik povuče neki radikalniji potez,
isihtren i nediplomatski, onda je tu Vučić da kaže da se ne slaže sa tim. Ne
sumnjam da on nagovora Dodika da povuče određene poteze, ali u svakom slučaju,
on je taj koji na neki način može da svojim autoritetom, iz pozicije
predsednika Srbije, izvrši neku vrstu pritiska na Dodika. Međutim, mislim da u
ovom trenutku on nema dominantan uticaj na Dodika, nego da dominantan uticaj
ima Rusija. Ako se sa nekim konsultovao, verujem da se Dodik konsultovao sa
Rusima, ali takođe, ne zaboravite da već tri godine, kako su naglo
uspostavljeni dobri odnosi između Turske i Rusije, postoji jedna vrsta
džentlmenske podele interesnih sfera. Potpuno je jasno da dominantan uticaj na
lidere bošnjačke političke elite ima [predsjednik Turske Recep Tayyip] Erdogan,
kao što je jasno da uticaj na Dodika ima Kremlj."
Što se tiče Kosova,
Milivojević kaže da je tu uveden presedan na način raspada Jugoslavije, koji je
propisala Banditerova komisija, te se od pravila o šest država, bivših
republika, odstupilo priznavanjem Kosova od nekoliko najjačih zapadnih zemalja.
Drugi problem, po njemu, je što je od početka pravljena jedna vrsta poređenja
bh. entiteta Republika Srpska i Kosova.
Krize i stara ideja
o 'velikoj Srbiji'
"Problem
između Beograda i Prištine, kako se to u Srbiji kaže, konstantan je i ne samo
ova vlast Vučićeva, nego i neka buduća vlast, neće tek tako priznati nezavisnost
Kosova, a to jeste uslov da bi Kosovo ušlo u Ujedinjene nacije. To će ostati
zamrznut konflikt vrlo verovatno, ali to ne znači da taj problem mora da otvara
ratno žarište. Ako postoje stalni pregovori, kao što postoje, ljudi mogu
normalno da žive."
Agron Bajrami, urednik prištinskih dnevnih novina Koha Ditore, ne slaže
se s ovim stavom. Kako kaže, glavni faktor svih ovih kriza je "stara
nacionalistička ideja o 'velikoj Srbiji', po kojoj dijelovi svih tih zemalja
trebaju pripasti srpskom narodu, a koja još uvijek nažalost ima dominantnu
ulogu zvaničnog Beograda".
"Imate RS, koja je produkt tih politika 90-tih, koje još uvijek jesu
politike vlasti u Beogradu, i imate problem u Crnoj Gori, koji se povezuje, ne
samo s crkvom, nego i politikom srpskog naroda, i koji smatra Crnu Goru svojom
teritorijom, koja je na, neki način, otuđena od jednog dijela Crnogoraca, te
imate našu situaciju na Kosovu, gdje već 20 godina od završetka rata imamo isti
problem. Nije samo Aleksandar Vučić tu glavni akter, nego tu postoje cijele
institucije, vlast i jedan ogroman dio opozicije. Svi oni stoje na tim starim
nacionalističkim pozicijama i smatraju da ono što se izgubilo 90-tih može
dobiti na neki drugi način danas."
Mladen Mirosavljević, politički analitičar iz Banja Luke, smatra da
situacija u ovim zemljama sada više liči na zonu predratnog konflikta, u kojem
je svako svakom "neprijatelj", s kojim su ostali neraščišćeni računi.
U isto vrijeme, kaže, Evropska unija je zbunjena i neodlučna da li, i koje,
države regije primiti u članstvo.
'Kao zona predratnog konflikta'
"Amerika vodi svoju politiku 'štapa i šargarepe'. Globalni sukob
interesa i svrstavanje ko je uz Ameriku, a ko uz Rusiju i Kinu ima svoje
reperkusije itekako u zemljama regije, koje funkcionišu po sistemu spojenih
posuda. To bi mogao biti globalni uzrok krize u regiji, ali tu su i drugi,
mnogo važniji uzroci. Imamo situaciju da je čitava regija i dalje izuzetno
opterećena ratnim naslijeđem. Od devedesetih godina pa naovamo nije izgrađeno
nikakvo demokratsko iskustvo, ni politička kultura. Situacija u Srbiji, Bosni i
Hercegovini i Crnoj Gori više liči na onu iz devedesetih godina i sve ono što
se istovremeno događa u njima nije nimalo slučajno."
Ključni uzrok kriza, mišljenja je Mirosavljević, je to što se ništa u tim
državama nije dogodilo pozitivno od tih ratnih devedesetih, vlast je
skoncentrirana u vladajućim političkim elitama, kojima rukovodi osoba koja ima
apsolutnu vlast, više nema nikakvog dijaloga, čak ni onog kakav je postojao
unazad deset godina, niti je on više i moguć, a opozicija postoji tek u
obrisima.
"Više ne postoji nikakva ideologija, osim ideologije interesnih
grupa i ličnih interesa, i to isključivo finansijskih ličnih interesa",
zaključuje Mirosavljević. (Izvor: Al Jazeera, www.balkans.aljazeera.net, Vedrana
Maglajlija, 4.3.2020)
Нема коментара:
Постави коментар