Došla druga vremena: OHR nekad sijao strah i trepet po Srpskoj, danas ga ćuškaju i tjeraju

Nemoguće je porediti današnje vrijeme i snagu OHR s vremenom od prije 20 ili više godina, kada su tadašnji visoki predstavnici vedrili i oblačili u BiH.

Ovo za Srpskainfo ocjenjuju analitičari, kao i dugogodišnji akteri na domaćoj političkoj sceni koji su direktno svjedočili moći i uticaju OHR u vrijeme kada su visoki predstavnici potezom olovke, doslovno preko noći, smjenjivali izabrane predstavnike Republike Srpske, a desetinama funkcionera zabranjivali javno i političko djelovanje.

Paralele i inovacije

Inače, bivši predsjednik Republike Srpske Nikola Poplašen, koji je odlukom Karlosa Vestendorpa smijenjen s funkcije u septembru 1999. godine, poredeći tadašnja dešavanja sa sudskim procesom koji se zbog nepoštivanja odluka Kristijana Šmita vodi protiv aktuelnog predsjednika Srpske, Milorada Dodika, izjavio je da “ima nekih paralela, ali i inovacija”.

– Najprije, i onomad i sada, to nije ovlašćenje visokog predstavnika. To je izmišljeno. Ne može se čak podvesti ni pod bonska ovlašćenja. Nekada je visoki predstavnik imenovan kroz neku proceduru. Sada i nemamo visokog predstavnika. Ipak, sve je to tragikomično – ocijenio je Poplašen, gostujući u podkastu “Granica postoji”.

Da li se mogu povlačiti paralele između sadašnjeg vremena i sukoba Milorada Dodika s Kristijanom Šmitom s periodom od prije 20-ak godina, kada je “mač” OHR doslovno visio nad političkim glavama funkcionera Srpske, pitali smo za mišljenje političkog analitičara Cvijetina Milivojevića.

On ističe da bi bilo “pretenciozno da oponira onome što Poplašen zna iz svoje kože”, ali da je, s druge strane, vidljivo da je današnje vrijeme u mnogome različito od onog kada je OHR vršio nezapamćene čistke političara u Srpskoj.

– Vrijeme je drugačije iz prostog razloga što je sadašnja vlast u Republici Srpskoj ušla u direktnu konfrontaciju s čovjekom koji se predstavlja visokim predstavnikom. U tom sukobu Srpska računa na podršku Moskve i Pekinga, koji u Savjetu bezbjednosti UN nisu potvrdili Šmitov izbor. Razlika je u tome što vlasti u Srpskoj danas nisu bez saveznika. Tu još možemo dodati i Mađarsku, pa i Izrael – kaže Milivojević za Srpskainfo.

Dva odnosa prema OHR

Dodaje da je i na strateškom planu politika koja se se danas provodi u Republici Srpskoj potpuno drugačija od vremena kada je Nikola Poplašen bio predsjednik Srpske, odnosno vremena kada su odukama visokih predstavnika stotine političkih  funkcionera, prvenstveno iz SDS, diskvalifikovani iz svakog javnog i političkog života.

– To je bio presedan do tada neviđen u svijetu da neki strani gubernator s manjkom legitimiteta smjenjuje izabrane političare, jer su i prethodni visoki predstavnici bili imenovani isključivo od strane jednog ad hok tijela, koje se naziva Savjetom za implementaciju mira. To je jedina sličnost, dok u svemu ostalom postoji apsolutna razlika – zaključuje Milivojević.

Član Predsjedništva PDP i bliski saradnik Nikole Poplašena u vrijeme kada je odlukom Karlosa Vestedorpa izabrani predsjednik Srpske smijenjen sa te funkcije, Milanko Mihajilica, takođe tvrdi da se ne mogu porediti današnje vrijeme i okolnosti s periodom od prije dvije decenije kada su Vestendorp, Ešdaun i Petrič nametali zakone i određivali ko smije da bude na vlasti, a ko ne.

– Principijelno zadržavam stav da OHR nikad nije ni imao ovlašćenja da nameće amandmane na Ustav, da donosi zakone, da smjenjuje izabrane narodne predstavnike. Međutim, na domaćoj političkoj sceni mi, nažalost, imamo dva odnosa prema tom pitanju. Prvi su principijelno uvijek zastupali SDS, PDP i SRS, dakle upravo stranke koje su bile pod najvećim udarom OHR. Predsjednik Srpske Nikola Poplašen imao je podršku 380.000 građana u trenutku kada ga je Vestendorp smijenio, ali njegov odnos ni danas se nije promijenio prema OHR. I tada i danas on smatra da OHR nema ovlašćenja da smjenjuje izabrane političke funkcionere, niti da nameće zakone ili amandmane na Ustav – kaže Mihajilica za Srpskainfo.

On tvrdi da, za razliku od opozicionara, drugi, interesni odnos prema OHR ima lider SNSD Milorad Dodik, koji je, podsjeća Mihajilica, tražio i pozdravljao odluku Karlosa Vestendorpa da Poplašena smijeni s pozicije predsjednika Srpske.

– Tada je Dodik govorio da je Poplašen remetilački faktor i da Vestendorp ima ovlaštenja da smjenjuje. Dodiku je tada odgovaralo da se OHR obračunava s SDS, PDP i SRS i taj način je došao na vlast. Međutim, on danas zagovara iste stavove koje je Poplašen uvijek zagovarao, kao i ostali predstavnici opozicionih stranaka. Vrijedi podsjetiti i na to da je Dodik, nakon dolaska na vlast 2006. godine, za svog savjetnika postavio glavnog Ešdaunovog egzekutora, Grejema Deja. Sada se suočava s posljedicama svog neprincipijelnog djelovanja – tvrdi Mihajilica. (www.srpskainfo.com, EuroBlic, Banjaluka, Boris Knežević, 2.12.2023)